Özdeğerlendirme
Özdeğerlendirme, kişilik, yetenek, ilgi, değerler, kişisel becerileri, yetkinlikleri ve yetenekleri tanımlamaktadır.
Kariyer planlanmasını doğru yapmanın ilk basamağı kendini iyi tanımaktan geçer. Bu sebepten öz değerlendirmenin en önemli araçlardan biri swot analizi ve ayrıca yetkinlik konusuna değinmek isteriz.
SWOT Analizi
SWOT Analizi nedir?
SWOT analizi, ele alınan bir konunun güçlü ve zayıf yönlerini, karşılaşılacak fırsat ve tehditleri belirlemek için kullanılan stratejik bir tekniktir.
SWOT, İngilizce dört sözcüğün baş harflerinden oluşturulmuş bir kısaltmadır:
- S – Strengths (Güçlü yönler)
- W – Weaknesses (Zayıf yönler)
- O – Opportunities (Fırsatlar)
- T – Threats (Tehditler)
SWOT analizi yöntemi 1960’larda bir grup Harvard Üniversitesi profesörü tarafından geliştirilmiştir. SWOT için Türkçe çevirilerde Güçlü, Zayıf, Fırsat ve Tehdit sözcüklerinin baş harflerinden üretilen GZFT kısaltması da kullanılmaktadır.
SWOT Analizi nasıl yapılır?
SWOT analizi yapmak için elinizdeki kâğıdın ortasına, aşağıdaki görseldeki gibi dikey ve yatay iki çizgi ile büyükçe bir artı çizin ve SWOT’un her bir harfi için artının oluşturduğu dört kutucuğu kullanın.
Burada harflerin yeri ve sıralaması önemlidir. Dikkat ederseniz, içsel faktörler üst kısımda, dışsal faktörler alt kısımda, bununla beraber, olumlu yanlar sol tarafta, olumsuz yanlar sağ tarafta yer almaktadır.
SWOT Analizi yapmak için yardımcı sorular
Güçlü yönlerin saptanması
SWOT analizi yaparken aşağıdaki soruları yanıtlayarak işinizi kolaylaştırabilir, güçlü ve zayıf yanlar ile fırsat ve tehditleri kolaylıkla belirleyebilirsiniz. Soruların yanıtlarken mümkün olduğunca tarafsız ve objektif olmalısınız.
- Üstün yönlerimiz neler?
- Hangi tür faaliyetleri daha iyi yapıyoruz?
- Sahip olduğumuz avantajlar ne?
- Hangi kaynaklara sahibiz?
- Diğerleriyle karşılaştırınca güçlü yanlarımız neler?
- Diğerleri bizim hangi yönlerimizi güçlü görmekteler?
Güçlü yönlerinizi genellikle çevrenizdekilerle kıyaslayarak belirleyebilirsiniz. Eğer bunları belirlemekte zorlanırsanız ele aldığınız konuyla ilgili özelliklerinizin listesini yapmayı deneyin. Listeleyeceğiniz özelliklerin bir kısmı güçlü yönler olabilir.
Zayıf yönlerin saptanması
Burada hoşunuza gitmeyen bütün gerçeklerle yüzleşmeyi göze almalısınız. Zayıf yönlerinizi de yine iç ve dış çevre açısından düşünün:
- Neleri kötü yapıyoruz?
- Hangi eksiklerimiz var?
- Neleri iyileştirmeye ihtiyacımız var?
- Başkaları hangi konularda bizden daha iyiler?
- Nelerden sakınmalıyız?
- Başkaları hangi yönlerimizi zayıf görüyor?
- Hangi faktörler zayıflıklarımıza neden oluyor?
Bu sorulara karşılık vereceğiniz yanıtlar zayıf yönlerin saptanmasına yardımcı olur.
Fırsatların saptanması
Fırsatların belirlenmesi için şu soruları sorabilirsiniz:
- Önümde duran fırsatlar neler?
- Fırsat yaratan kaynaklar neler?
- Çevremde ne gibi ilginç gelişmeler yaşanıyor, neler olup bitiyor?
- Hangi olaylar ve değişimler işimi kolaylaştırır?
Fırsatlara güçlü yönlermiş gibi bakmak doğru bir yaklaşımdır. Ancak fırsatlar, çoğu zaman güçlü yönler ile karıştırılır. Güçlü yönler genellikle sahip olduğunuz sürekli durumlardır, fırsatlar ise sizin dışınızda gelişen ve geçici olabilecek durumlardır.
Tehditlerin saptanması
Tehditleri saptamak istediğinizde karşılaşabileceğiniz engelleri hesaplamanız gerekir.
- Önümüzde ne gibi engeller var?
- Hangi unsurlar yol almamıza engel olabilir?
- Diğerleri bu konuda neler yapıyor?
- İlgili standartların veya uzmanlıkların, ürünlerin veya hizmetlerin kalitesinde bir değişim söz konusu mu?
- Değişen koşullar herhangi bir şekilde tehdit oluşturuyor mu?
- Finansal sorunlarımız var mı, yoksa hangi durumlarda çıkabilir?
Güçlü ve zayıf yönler iç çevre faktörlerine bağlıyken fırsatlar ve tehditler genellikle dış çevre faktörleriyle ilgilidir.
Yetkinlik
Kelime kökü olan yetkin kelimesi, yeterli olgunluğa erişen kimse anlamına gelmektedir.
Yetkinlik… Birçoğumuzun farklı anlamlar çıkardığı “yetkinlik” kavramı özellikle iş hayatı içerisinde en çok duyduğumuz kelimelerden biri olmaktadır. Kelime kökü olan yetkin kelimesi, yeterli olgunluğa erişen kimse anlamına gelmektedir. Yetkinlik kavramını ise, bireylerin sorumluluklarını daha iyi performansla yerine getirmesi için sahip olması gereken; bilgi, tuttum ve becerileri yansıtan davranışlar olarak tanımlamak daha doğru olacaktır.
Çoğumuz yetkinlik kavramını eğitim düzeyi olarak algılarız. Üniversite sürecindeki ön yetkinlik ön lisans, üst yetkinlik ise yüksek lisans veya lisansüstü düzeyi olarak tanımlanmaktadır. Fakat iş yaşamında yetkinlik kavramının içi daha dolu ve kişilerin nitel ve nicel becerileri ile yakından ilgilidir.
İnsan doğası gereği bazı yetkinlikleri karakter olarak kendisinde barındırsa da bulunduğu toplum içerisindeki etkileşimlerle bilgi, tutum ve becerilerini geliştirmektedir. İş hayatına hazırlık aşamasında kendimize kattığımız kişisel gelişim kursları da yetkinliklerimizi etkili kullanmamızda önemli bir yere sahip olmaktadır. Başarının sağlanması noktasında bilgi ve becerilerin tecrübe kazanılmasında da büyük bir rolü vardır. Fiziksel, duygusal ve zihinsel süreçte yetenekler ve beceri kapasiteleri yeterlilik kavramının irdelenmesinde ve bileşenlerinde önemli maddelerin arasında yer almaktadır.
Peki, yetkinliğin bileşenlerini nasıl tanımlayabiliriz?
Yetkinliğin teorik anlamda kavramsallaştığı bilgi boyutu mutlaka tanımlanmaktadır. Bu nedenle bilgi, yetkinliğin ilk bileşenleri arasında yerini alır.
Yetenekli olmak, yaşanılan tecrübeler doğrultusunda becerilerimizi bizlere göstermektedir. Yani, yetenekli olmak beceri sahibi olmayı da beraberinde getirmektedir.
Diğer bir yetkinlik bileşeni ise tutumdur. Tutumlar bireylerin olgulara, olaylara kişi veya nesnelere karşı kendi zihinlerindeki inanç ve düşünce sistemi olarak tanımlanmaktadır. Kişilerin davranışlarının şekillendirilmesinde, tutumların etkisi önemli bir rol oynamaktadır.
Kişilerin doğuştan gelen bazı kabiliyetleri vardır. Bir durumu, işi veya olguyu algılamak, yapabilmek kişilerin yetenekleriyle doğru orantılıdır.
Bireylerin, kendilerine ait özellikleri ise kişilik özelliklerini yansıtmaktadır. Yetkinlik kavramının en önemli bileşenlerinden olan kişilik özellikleri, her karaktere göre farklılık göstermektedir. Bu farklılıklar da yetkinlik kazanılmasında yönlendirici bir etkiye sahip olmaktadır.
Değindiğimiz bu beş bileşen yetkinlik kavramının öznesini oluşturmaktadır diyebiliriz…
İş Hayatında Sahip Olunması Gereken Yetkinlikler
İş yaşamının bizlerden ne beklediğini bilmediğimiz bir süreç, geçiş aşamasında fizyolojik ve psikolojik problemlere yol açmaktadır. Genel kapsamda işverenlerin veya insan kaynakları uzmanlarının mülakat sırasında beş temel yetkinliğin daha çok üzerinde durmaktadır.
En önemli yetkinlik; iletişim becerileridir. İletişim becerisine sahip bir kişi karşılıklı iletişimde nasıl konuşacağını bilir ve anlaşılma noktasında kolaylık sağlar. Organizasyon ve planlama becerileri ise, zaman yönetimi açısından önem taşımasının yanında, işin kontrolünün elinizde olabileceğini karşı tarafa yansıtmaktadır. Sorun çözme becerisi, işverenlerin büyük oranda önem verdiği bir yetkinliktir. Çünkü olasılıklar baz alındığında ortaya çıkabilecek her sorunun çözümü sizde var olmalıdır. Çözüm odaklı bir çalışanı her firma bünyesinde bulundurmak ister. Başarı ve sonuçlara yönelen bir yetkinliğe sahipseniz, sorumluluğunu aldığınız her işin sonucunda başarı elde etmeniz kendinizi ve firmanızı temsil etmeniz noktasında önem taşımaktadır. Son olarak ise, kariyer hedefleriniz ve motivasyonunuz işverenlerin veya insan kaynakları uzmanının mülakat aşamasında üzerinde durduğu bir kavramdır. Motivasyon, işi daha verimli yapmanızda önemli bir kriter olmaktadır.
Yetkinlik kavramı iş hayatımızın en önemli maddelerinden biridir. Bu sebeple birey açısından da yönetim sisteminde büyük oranda faydası olmaktadır. Öncelikle belirtmek gerekir ki, kişilerin performansı bireysel psikolojik bir ihtiyaçtır. Kişiler; yetkinliklerini değerlendirdiğinde, kendi çalışmaları hakkında bir kanıya varır. Bu durum kişinin kendisinin ve kurumunun gelişmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Yetkinlik kavramı, işveren ile işgören arasında etkin iletişimin kurulmasında da değer taşımaktadır.
Kariyer hedefleriniz doğrultusunda hayal ettiğiniz bir iş yaşamına kavuşmak ve başarılı olmak için yetkinliklerinizi daima geliştirmeniz ve eklemeler yapmanız gerekmektedir. Kişiler yetkinliklerini değerlendirme aşamasında kendi beklentilerinin bilincinde olmalı ve kendisine yeni bir yol haritası çizmelidir. Her birey, iş yaşamında kendisinden beklenenin ne olduğunun analizini yapmalı ve bu doğrultuda yetkinliklerini geliştirmelidir.